Thursday 2 October 2008

Сэтгэлээ гэж

Монголын уудам нутагт 1000 жилийн өмнө: Хожим монголчууд гэж нэрлэгдэх болсон омог аймгийн улс газар усны савдагтаа нэг заяа муутаар цусан тахил өргөж байна. Омгийн ахлагчийн бие чилээрхжээ. Эдгэрэх болтугай.

Монголын уудам нутагт 100 жилийн өмнө: Тэр жилийн муу муухайг сорд шингээгээд гал руу хаяж байна. Хотол олноороо эрүүл энх байх болтугай.

Монголын уудам нутагт 10 хоногийн өмнө: Элэгний хорт хавдар хөөрхий ээжийн бүхий л эд эсээр үсэрхийлэн тархсан гэдгийг эмч нар оношлоод найдваргүй болжээ гэдгийг үр хүүхдэд нь дуулгав. Бүх юм мэддэг бизнес эрхлэгч "Хар ямааны элгийг ээжийнхээ элгэн дээр нь тавиад арьсы нь нөмрүүлбэл эдгэнэ" гэж зарлигдаснаас эхийгээ гэртээ гаргаж, хэд хоног таваар нь байлгах гэсэн хүүхдүүд хоорондоо эвдрэлцэв. Зарим нь энэ домд итгэж дээ. Үрийн сэтгэл гэж...

Монголын уудам нутагт 1 хоногийн өмнө: Хэд хоногийн өмнө хөгшнийгөө хөдөөлүүлсэн өвгөний сэтгэл тавгүй. Тайвшрах ч арга алга, лам таван жил газар дээр нь очиж болохгүй гэсэн байдаг. Ная хүрсэн хүнд, насны ханиа алдсан өвгөнд таван жил наслах их л хол санагдана. Хотоос нэлээд зайтай, сүүлийн үед хүн хөдөөлүүлэх болсон хөгшнийг нь тавьсан тэр нарлаг энгэр өвгөнд их таалагджээ. Болдогсон бол хажууд нь газар аваад хамтдаа нойрсмоор. Гэтэл гавьяат гэж нэг гай байнаа. Аягүй бол өөрөө хүсээгүй Алтан Өлгийд хэвтэх байх даа. Бизнес эрхэлдэг ах хүү нараа чирдэг ганц хүүдээ санаа зовох, 49 хоног ном уншуул, суврага босго, сүнс дуудна төөрүүлнэ гэх элдэв юманд хэдэн бор цаасаа төлсөөр тэр бизнест нь хөл дээрээ тогтож үлдэх л байгаа гээд түмэн бодол толгойд хөвөрнө. Ядаж байхад, мэдрэл муудмаар „ум маани бад ни хум“ уншлагын автомат хайрцаг уй гуниг улам нэмэх агаад хазгай дуудлага нь чихэнд чийртэй, өмнөд хөршид үйлдвэрлэсэн эд бололтой. Яана даа.

Дөнгөж саяхнаас байгаль хамгаалах тухай ярьж эхлээд моодонд ороод байгаа ойлголтыг манай монголчууд аль эрт мэддэг байв. Тэр чинээгээрээ дэлхийд байгаль хамгаалах хууль анх гаргаж хэрэгжүүлсэн орон. Бөөгийн мөргөлд бас авах юм бий. Байгальдаа зохистой хандаж хайрлан хамгаалах л гол авах санаа. Гэтэл бүх юм хэлбэрдэлт. Монголд одоо төрийн тайлга тахилгатай уул тав болоод төрийн тэргүүн, ерөнхий сайд нар бүгд гарсан гэсэн. Энэ зардлаа Туул голын орчмын хог, бохирдлыг цэвэрлэх хөдөлгөөн үүсгээд ажиллаж байгаа оюутан залуусдаа өгөөсэй билээ.

Цагаан сараар нийслэлийн ойролцоох нэг багахан уул эрийн хийморь сэргээдэг гээд үүр цүүрээр олон хүнд шавуулж, хог шилэнд дарагдаж байдаг болов. Шилийн Богд руу аз хийморио дуудуулахаар цагаан сараар баячууд жийпээ хөлөглөөд цувчихна. Зарим нь хийморьлог амьтаны амь авч (чоно алж) хийморь хулгайлна.

Хүүхнүүд нь нөхөр, хүргэнээ сайжруулах гэж долоон айлын тогооны хөө цуглуулах гэж гүйлдээд. Өвчин зовлонгоосоо ангижирч байна гээд ламд очиж нүүр рүүгээ нулимуулж. Гай барцадаасаа салж байна гэж хацар руугаа алгадуулж байдаг хаанахын ямар ёс вэ? Хорин нэгдүгээр зуунд маань энэ бүхэн тохирч байна уу та минь.

"Тэнгэр эцэг, Газар Эх, Өвөг дээдсийн сүнс шүтдэг бөө мөргөлийг "байгаль ертөнцөө хамгаалж зохицож амьдар, түүний хуулийг судалж зөв тусга" гэж, бурхны шашны гүн ухааны голыг "Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ", "Санаа сайтын заяа сайн"(Нагаржуна-н 4 үнэн, 8 зөв) гэсэн монгол ардын хоёрхон зүйр үгээр илэрхийлж болох шиг

No comments: